آموزش صحیح شیردهی و نحوه گرفتن پستان

شیر مادر، بهترین ماده غذایی برای تغذیه نوزاد می باشد که در کنار تامین همه نیازهای غذایی و جسمی نوزاد از بدو تولد تاثیر انکار ناپذیری در رشد روانی و عاطفی او دارد و نیز پیوندی عمیق میان مادر و نوزاد را شکل می دهد.

تغذیه با شیر مادر، از فرزند در برابر بسیاری از بیماری های عفونی و مزمن محافظت می کند و رشد حسی و شناختی او را ارتقا می دهد. علاوه بر این ها تاثیرات مثبتی مانند پیشگیری از بسیاری از بیماری های زنان به ویژه سرطان تخمدان، از جمله مواردی است که نمی توان نادیده گرفت.

درست است که شیردهی امری طبیعی است اما هیچ‌ کس به صورت ذاتی آن را بلد نیست برای این که شیردهی موفق طی این دوران صورت گیرد باید مادر و نوزاد در بهترین حالت در هنگام شیردهی قرار گیرند.

نوزاد سالم معمولا بیست تا سی دقیقه پس از زایمان در انتظار آغوز، ماک یا کلستروم( اولین شیری است که سینه‌ ها در طول بارداری تولید می‌کنند که عصاره‌ی همه‌ی مواد غذایی مورد نیاز نوزاد درون آن است) می باشد.

این‌ که نوزاد بتواند به درستی سینه را دهان بگیرد و مکیدن را شروع کند بستگی به سایز سینه‌ی مادر و راحتی‌ آن دارد.

نحوه گرفتن سینه مادر در هنگام شیردهی توسط نوزاد

مقصود از گرفتن سینه آن است که بخشی از سینه مادر طوری به نوزاد عرضه شود که گرفتن نوک و حاله آن برای نوزاد آسان باشد و نیز وزن سینه مادر از چانه نوزاد برداشته شود.

یک روش برای نگه داشتن سینه به این صورت می باشد که مادر انگشت شست خود را بالای سینه و سایر انگشتان دست را بصورت چسبیده به قفسه سینه خود بگذارد به طوریکه انگشت نشانه در زیر و قاعده سینه قرار گیرد، با فشار ملایمی که انگشت شست به بالای سینه وارد می کند سبب بالا آمدن مختصر نوک آن و گرفتن بهتر پستان توسط نوزاد می شود.

از گذاشتن انگشتان در نزدیکی نوک سینه باید پرهیز شود چون می تواند سبب اختلال در گرفتن صحیح و نسج کافی سینه توسط نوزاد شود. نیازی به عقب کشیدن سینه از بینی برای نفش کشیدن نوزاد نیست زیرا با باز شدن سوراخ های خروجی بینی در حین شیر خوردن، وی به راحتی نفش می کشد . در صورت نگران بودن از این وضعیت می توان باسن نوزاد را کمی بطرف خود وبالا حرکت داد تا بینی مختصری ازسینه، دورتر قرار بگیرد.

روش دیگر برای نگه داشتن سینه به گونه ای می باشد که مادر شست خود را روی سینه و چهار انگشت را زیر آن قرار می دهد و سینه خود را نگه می دارد.

در این حال باید انگشتان در عقب و با فاصله از هاله بخصوص در قسمت زیرین سینه باشند حتی مادرانی که سینه های کوچک دارند در هفته های اول شیر دهی با نگه داشتن سینه خود به نوزاد کمک کرده و همچنین در یافتن وضعیت بهتر موفق تر خواهند بود.

سینه اکثر مادران در هفته های اول شیردهی بیش از همیشه بزرگ است و نگه داشتن آن کار را آسان تر می کند.

زیرا دیدن قسمت زیرین هاله برای مادران مشکل است.

توصیه می شود که انگشتانشان را آنقدر عقب ببرند تا مطمئن شوند که هیچ قسمت از هاله بوسیله انگشتان آنان پوشیده نشده است.

روش دیگر نگه داشتن سینه به صورت سیگار یا مانند قیچی می باشد که این روش سال ها مورد استفاده بوده اما دارای معایبی می باشد.

در این روش که نوک سینه بین انگشت سبابه و انگشت وسط واقع می شود، در این صورت انگشست شست به اندازه کافی باز نمی شود بنابر این ممکن است مزاحم پستان گرفتن نوزاد باشد و نگذارند که پستان تا آن جایکه باید وارد دهان نوزاد شود.

این مسئله خود سبب زخم نوک سینه هم می شود همچنین فشار دوانگشت، ممکن است مجاری شیر را مسدود کند.

نوزاد راباید تشویق کرد که دهان خود را کاملا باز کند تا سینه به عمق دهان او برود به این ترتیب او خواهد توانست سینه را به خوبی بگیرد.

نکات شیردهی صحیح مادر به نوزاد

1- شانه و گردن مادر باید راحت و آزاد باشد. برای پشتیبانی بیشتر از پشت و دست‌هایتان، از یک صندلی شیردهی راحت دسته‌‌دار و تعداد زیادی بالش استفاده کنید.

بیشتر کاناپه‌ها به اندازۀ کافی از بدن شما پشتیبانی نمی‌کند و بدون بالش برای شیردهی مناسب نیست. چند بالش نیز زیر پای خود بگذارید، تا مجبور نباشید روی کودک خم شوید.

یک چهارپایه، زیرپایی، میز عسلی یا چند ردیف کتاب نیز همین کار را می‌کندهمچنین قرار دادن یک بالش یا پتوی تاشده روی دامنتان نیز می‌تواند مانع از قوز کردن شما روی کودک شود.

2- چه در حال نشسته و چه در حال دراز کشیده باید بالشی در پشتش بگذارد ( پشتش حمایت شود.)

3- مادر باید کاملا آزاد و آسوده بوده و هیچگونه فشار و اضطرابی نداشته باشد بنابر این اگر مادری پاهایش را تکان بدهد ، شیر خوار را حرکت دهد، به گونه شیرخوار ضربات آهسته بزند و پستان را از دهان شیر خوار بکشد همه نشان دهنده اضطراب او است.

4-ضمنا نیازی نیست که مادر هنگام شیر دادن سینه را در بین دو انگشت دست بگیرد( حالت قیچی کردن) زیرا این وضعیت باعث می شود که شیر خوار فقط نوک پستان را بمکد.

5- شیر خوار در بین بازوان مادر باید طوری قرار گیرد که صورتش مقابل پستان مادر باشد تا مجبور نشود که سرش را بچرخاند یا کشش دهد.
شیر خوار را باید از پشت شانه هایش نگهداشت نه از پشت سر

6- مادر با نوک پستان گونه شیر خوار را باید لمس کند و منتظر بماند تا شیر خوار دهانش را باز کند . سپس لب پایین او را بر قاعده آرئول بگذارد و سریعا شیر خوار را به خود نزدیک کرده و نوک سینه و آرئول را در دهانش بگذارد.

7- تماس تن شیر خوار با مادر باید بر قرار باشد تنه به تنه Skin By Skin و خیلی نزدیک به هم باشد لذا شیر خوار را نباید زیاد لباس پوشاند یا در پتو پیچید که بین شیر خوار و مادر فاصله بیفتد.

8- باید شیر خوار در بغل گرفته شود و نباید آویزان باشد. چانه شیر خوار باید در تماس با پستان باشد.
اگر دور از پستان باشد فقط نوک پستان را خواهد مکید. سر و گردن شیر خوار باید راحت بوده و حالت کشیدگی یا پیچ خوردن نداشته باشد .

9- سر و بدن شیر خوار در یک امتداد باشد. بطوری که اگر خطی از بدن کودک و قسمت فوقانی بازوی او بکشیم باید از میان گوشهایش بگذارد.

10- در وضعیت صحیح شیر دهی تمام بدن شیر خوار روبروی مادر در تماس نزدیک با بدن او است و صورت شیر خوار روبروی پستان مادر قرار دارد.
چانه اش روی پستان مادر قرار گرفته است و دهانش کاملا باز و  لب پایین او بطرف خارج برگشته است.
قسمتی از هاله پستان در بالای لب فوقانی و قسمت بسیار کمی از هاله در زیر لب تحتانی او قابل دیدن است.
زبان او را که به حالت مقعر و دور تا دور پستان را گرفته است می توان مشاهده نمود.
مکیدنهایش آرام و عمیق است. صدای قورت دادن شیر به خوبی شنیده می شود.
گونه‌هایش گرد و بر آمده است نه فرو رفته و گود.
شیر خوار آسوده و خوشحال است و در پایان شیر خوردن بسیار راضی و خشنود بنظر می رسد.
شیر خوار وقتی احساس کند که سیر شده است خودش پستان را رها می کند و نوک پستان در این حال کشیده تر و بلند تر از معمول است.

حالت های مختلف مادر در هنگام شیردهی به نوزاد شامل

شیر دهی به نوزاد در حالت دراز کشیده:

این روش مناسب روش برای بعد از زایمان است. خصوصاً پس از سزارین که خم شدن به سمت جلو برای مادر دشوار است. در طی این مادر به پشت دراز می کشد سپس نوزاد به صورت دَمَر بر روی شکم و قفسه سینه مادر قرار می گیرد. سر نوزاد باید طوری بر روی سینه مادر قرار گیرد که یک طرف صورت و گونه او بر روی سینه باشد و مجرای بینی او دچار گرفتگی نشود. اگر در این روش تماس پوست به پوست را نیز برقرار کنید اثر بخشی آن چند برابر خواهد بود. قوس های بدن نوزاد و مادر بر روی هم منطبق خواهد شد و مادر باید با کمک دستان خود سر و بدن نوزاد را حمایت کند.

در نوزادانی که دچار رفلاکس هستند بهتر است این روش را استفاده نکنید، زیرا سبب تحریک بیشتر آن خواهد شد همچنینمادرانی که دچار درد کمر، لگن و کتف هستند می توانند از این روش بهره ببرند.

شیر دهی به نوزاد در حالت گهواره ای:

بر روی یک صندلی راحت که دارای دسته است و یا بر روی تخت در حالی که چند بالش در زیر دستان خود قرار داده اید، بنشینید و پاهای خود را بر روی یک میز کوچک قرار دهید تا بتوانید بهتر نوزاد را حمایت کنید.

با استفاده از یک دست، سر و نیمه بالایی بدن نوزاد را حمایت کنید و با کمک دست دیگر پاها و نیمه پایینی بدن نوزاد را نگه دارید. مراقب دست نوزاد باشید تا بین او و بدن شما تحت فشار قرار نگیرد و برای جلوگیری از بروز رفلاکس زاویه ملایمی به سمت بالا ایجاد کنید. از این رو صندلی شیردهی یکی از وسایل کاربردی در سیسمونی نوزاد به حساب می آید.
این روش برای شیرخواران بالای سه ماه کاربرد بیشتری دارد و یکی از مناسب ترین پوزیشن ها برای شیر دادن در اماکن عمومی است.

شیردهی به نوزاد در حالت ضربدری گهواره ای:

در این روش ضمن در آغوش گرفتن نوزاد، اگر نوزاد از سینه راست تغذیه می کند باید سر و بالا تنه او را با دست چپ حمایت کرده و پاها و پایین تنه او را با دست راست نگه دارید و بلعکس به این ترتیب دستان شما به صورت ضربدری بر روی هم قرار خواهند گرفت.
این روش برای نوزادان کم وزن و زودرس که در آغوش گرفتن آنها دشوار است مناسب تر می باشد.

شیردهی به نوزاد در حالت توپ فوتبال آمریکایی:

این حالت را معمولا مادران زودتر یاد می‌گیرند. در این روش نوزاد را باید بر روی یک بالش مناسب طوری قرار دهید که سر، گردن و شانه های او در زیر بازوی مادر قرار گیرد و توسط دستان مادر حمایت شود.
مادر باید از ساعد خود برای حمایت بالا تنه نوزاد استفاده کند و پاهای نوزاد به سمت پشت مادر باشد.
نگه داشتن نوزادان ریز جثه به این روش دشوار است.

شیردهی به نوزاد در حالت به پهلو خوابیدن:

در این روش مادر باید به پهلو دراز بکشد و برای راحتی بیشتر یک بالش را پشت کمر و بین زانوهایش قرار دهد.
نوزاد باید رو به مادر قرار گیرد، یک بالش کوچک را در زیر سر او قرار دهید تا دهان او در نزدیک نوک سینه مادر قرار گیرد.
این روش برای مادرانی که به هر دلیلی قادر به نشستن نیستند، مانند سزارین، بسیار مناسب است. معمولا نوزادان در این روش احساس راحتی بیشتری دارند، زیرا آزادی عمل آنها بیشتر است و امکان ابتلا به درد گردن و کتف در قرار گرفتن طولانی مدت در این پوزیشن برای مادر وجود دارد.
شیردهی به پهلو از راحت ترین و مناسب ترین روش ها برای تغذیه ی نوزاد در هنگام شب است به شرطی که مراقب باشید تا خوابتان نبرد.

حالت شیردهی مخصوص دوقلوها:

حالت گهواره‌ای ضربدری دوقلو و حالت توپ فوتبالی
وقتی که دوقلو دارید و هر دو گرسنه هستند، شیردهی همزمان می‌تواند برای شما سخت و استرس‌زا باشد سعی کنید پیش از این‌ که هر دوی آن‌ها گرسنه شوند یکی را شیر دهید تا با این مشکل برخورد نکنید.
مشکلات متداول حالت‌ شیردهی مادران ممکن است در حالت‌هایی از شیردهی احساس ناراحتی کنند. یا با یکی از مشکلات سینه‌ی بزرگ یا شیردهی به نوزادی که ریفلاکس معده دارد مواجه باشند. این‌جا چند مشکل را ما مطرح می‌کنیم و راه حل مناسبشان را نیز می‌گوییم.

 شیردهی برای مادرانی که سینه‌های‌شان بزرگ است:

این مادران گاهی نگران می‌شوند که حین شیردهی ممکن است سینه‌ی آن‌ها بینی نوزاد را کامل بپوشاند و باعث خفگی فرزندشان شوند. این مادران بهتر است حالت به پهلو درازکش را امتحان کنند. در این حالت می‌توانند وزن سینه‌شان را با کمک تشک راحت‌تر تحمل کنند و برای زمان طولانی‌تری شیر بدهند و خسته نشوند. البته مدل توپ فوتبالی هم برای آن‌ها حالت مناسبی است و می‌توانند به‌ خوبی وضعیت مکیدن شیر نوزادشان را کنترل کنند.

شیردهی برای مادرانی که نوک سینه‌هایشان دردناک است:

تنها راهی که بتوان اندکی از درد سینه ها کم کرد، تقسیم زمان شیردهی به دو بازه برای هر یک از سینه‌ها است.
در ابتدای شیردهی شاید چند ثانیه نوک سینه‌ی شما درد بگیرد اما با گذشتن چند ثانیه باید بهتر شود. اما اگر این احساس از بین نرود بهتر است با ماما صحبت کنید تا طریقه‌ی صحیح به دهان گرفتن سینه‌ی نوزاد را به شما آموزش دهد. شیردهی پس از سزارین پس از سزارین شما باید حالتی داشته باشید که به زخم‌های شما فشار نیاورند. با فشار آمدن به این زخم‌ها ممکن است دردتان بیشتر شود یا جای زخم‌ باز شود. دو مدلی که برای جلوگیری از این بسیار مناسبند، مدل توپ فوتبالی و به پهلو درازکش اند. شیردهی به نوزادانی که ریفلاکس معده دارند وقتی نوزادان ریفلاکس دارند بهتر است از حالت‌هایی که نوزاد در آن‌ها عمودی است استفاده کنید. مثلا حالت کوالا یا حالت درازکش. همچنین می‌توانید حین شیردهی بایستید یا راه بروید. این حرکات آرام می‌توانند نوزاد را به خوردن تشویق کنند و او را آرام کنند. البته مهم است که 15 تا 20 دقیقه پس از شیردهی او را نخوابانید. یا او را در کنار شانه‌تان نگه دارید و یا در حمل‌ کننده‌ی نوزاد به صورت تقریبا عمودی همچنین از قرار دادن افقی یا 45 درجه‌ی نوزاد و تکان‌های ناگهانی دوری کنید. حالت‌های شیردهی برای جلوگیری از هوا رفتن داخل شکم نوزاد نوزادان به دلایل متفاوتی ممکن است هوا در شکمشان برود. البته بعضی غذاها ممکن است باعث حساسیت و ایجاد گاز درون معده‌شان شود که در این حالت هیچ حالت خاصی برای شیردهی کمک خاصی نمی‌کند. در باقی اوقات این هوا هنگام شیر خوردن داخل شکم آن‌ها می‌رود که باید بالاخره از یک جایی خارج شوند. اگر نوزاد شما اهل آروغ زدن نباشد شکمش باد می‌کند. و این مشکل می‌تواند با حالت‌هایی از شیردهی اصلاح شود. مانند حالت کوالا یا حالت دراز کشیده چون شیر در این حالت نوزاد راحت‌تر می‌تواند جریان شیر به معده‌اش را کنترل کند و از ورود هوا جلوگیری کند.

شیردهی به نوزاد با کمک آغوشی:

این روش برای نوزادانی مناسب می باشد که به اندازه کافی بزرگ شده اند و می توانند گردن خود را نگه داشته و به راحتی نوک سینه مادر را پیدا کرده و در دهان نگه دارند. به طور کلی تقریباً یادگرفته اند که چگونه باید شیر بخورند، شیردهی به این روش بسیار مفید خواهد بود.

در این روش کافی است که آغوشی را به خود وصل کرده و نوزاد را درون آن قرار دهید. با قرار گرفتن نوزاد در یک وضعیت مناسب و درست، شیردهی به راحتی انجام خواهد شد.

ضمنا در این روش می توانید به اطراف حرکت کرده و کارهای روزمره را نیز انجام دهید.

یگانه زواره