آزمایش های ضروری دوران بارداری

پس از تشخیص بارداری توسط پزشک متخصص، انجام برخی آزمایش های بارداری برای اطمینان از سلامت رشد جنین ضروری است که در زیر کلیه آزمایش های لازم بررسی می شود.

آزمایش های ضروری سه ماه اول بارداری

آزمایش خون

در اولین آزمایش خون دوره بارداری، گروه خون، سطح آهن (برای تشخیص کم‌خونی)، سطح قند خون (برای تشخیص دیابت) و فاکتور RH مشخص می‌شود که اگر RH خون شما منفی و RH خون پدر مثبت باشد، ممکن است جنین RH مثبت خون پدر را به ارث ببرد و در نتیجه، بدن شما شروع به تولید آنتی‌بادی‌هایی کند که می‌تواند به فرزند متولد نشده‌تان صدمه بزند.
البته با یک سری آزمایش از نظر ابتلا به بیماری‌های HIV، هپاتیت B و سفلیس هم بررسی خواهید شد و ایمنی بدن‌تان نسبت به سرخچه هم کنترل می‌شود چراکه ابتلا به این بیماری در دوره بارداری، به خصوص در 3 ماهه اول می‌تواند باعث نقص‌های مادرزادی شود.

سونوگرافی جنین

حتی در هفته پنجم حاملگی می توان سونوگرافی جنین را انجام داد. در این بررسی، تصویری از جنین در حال رشد، به دست می آید.

سونوگرافی از راه مهبل می تواند حاملگی های خارجی رحمی را (وقتی جنین در جایی غیر از رحم رشد کند) نیز مشخص کند.

سونوگرافی اول

در هفته‌های 11 تا 13 بارداری و همراه با آزمایش‌های غربالگری جنین و تحت عنوان سونوگرافی NT انجام می‌شود.

سونوگرافی دوم

به شکل معمول از شروع هفته 16 تا قبل از پایان هفته 18 بارداری درخواست می‌شود. سونوگرافی هفته‌های 16 تا 18 بارداری باید هدفمند و به منظور بررسی تعداد جنین، وضعیت جفت، سن بارداری و تعیین ناهنجاری‌های واضح جنین صورت ‌گیرد.

سونوگرافی سوم

در هفته‌های 31 تا 34 بارداری به منظور بررسی وضعیت رشد جنین، میزان مایع آمنیوتیک، نمایش جنین، وضعیت جفت و ناهنجاری‌ها درخواست داده می‌شود.

نمونه برداری از کوریون

در این آزمایش تعدادی از سلول های جفت بین هفته هشتم و بیستم جنینی برداشته می شوند و از نظر اختلالات ژنتیکی مختلف از جمله نشانگان داون بررسی می شوند.
این آزمایش به طور معمول انجام نمی گیرد بلکه فقط زمانی که سابقه بیماری های ژنتیکی وجود داشته باشد، انجام می شود.

نمونه‌ برداری از پرزهای جفتی به دو روش، یکی از طریق واژن و دیگری از طریق شکم انجام می شود.

نمونه ‌برداری از واژن

برای جمع ‌آوری پرزها از طریق واژن، ابزاری را از طریق واژن و دهانه رحم وارد رحم می‌کنند و بعد از طریق سونوگرافی همزمان، ابزار را به سمت جفت هدایت و از آن نمونه ‌برداری می‌کنند.

نمونه ‌برداری از شکم

برای جمع ‌آوری پرزها از طریق شکم، یک سوزن بلند و باریک را از طریق شکم با کنترل مداوم توسط سونوگرافی وارد رحم می‌کنند و نمونه جفت را از طریق آن خارج می‌کنند.
نمونه پس از نمونه ‌گیری با هر یک از دو روش بالا، جهت بررسی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. نتیجه کشت، طی دو هفته آماده می‌شود و پس از آن پزشک نتیجه را برای شما شرح خواهد داد. ممکن است انجام این آزمایش کمی دردناک باشد اما خیلی سریع تمام خواهد شد. انجام آزمایش CVS بیش از 30 دقیقه طول نمی‌کشد و خود نمونه‌برداری نیز از چند دقیقه بیشتر نمی‌شود.
پس از انجام آزمایش CVS باید استراحت کنید، بنابراین از قبل با کسی برای رفتن به منزل هماهنگ کنید. پس از رسیدن به منزل، یک روز استراحت کنید و به مدت سه روز از انجام فعالیت‌های فیزیکی سخت، رابطه جنسی و ورزش کردن خودداری کنید. ممکن است تا حدی گرفتگی ماهیچه‌ها و خونریزی داشته باشید که مسئله‌ای طبیعی بوده ولی بهتر است به پزشک خود اطلاع دهید. در صورت مشاهده ترشحات مایع از واژن نیز فورا پزشک خود را مطلع کنید.

تست اچ. آی. وی( ایدز)

همان طور که می دانید ایدز یکی از بیماری های است که از مادر به جنین منتقل می شود، از این رو برای جلوگیری از انتشار این بیماری، آزمایش آلودگی به ویروس ایدز یعنی اچ.آی.وی انجام می گیرد.

آزمایش های ضروری سه ماه دوم بارداری 

بین هفته سیزدهم تا بیست وهفتم حاملگی شما باید از پزشک خود انتظار انجام آزمایش های زیر را داشته باشید.

بررسی الکتریکی قلب جنین

در آغاز هفته بیستم حاملگی، پزشک می تواند به ضربان قلب جنین با گوشی های خاصی گوش دهد و سلامت کلی جنین را از این طریق بررسی کند. علاوه بر این، ممکن است سونوگرافی جنین برای بررسی پیشرفت رشد جنین نیز انجام گیرد.

تست تحمل گلوکز (GTT) 

تست تحمل گلوکز به صورت روتین در دوران باردرای بین هفته 26 تا 30 در خواست می شود. همچنین شاید قبل از این زمان به زنانی که چاق هستند و یا سابقه خانوادگی دیابت دارند توصیه به انجام GTT می شود.
پزشک به شما شربت قندی می دهد تا بنوشید و سپس قند خون را در فواصل منظم اندازه می گیرد. این آزمایش نشان می دهد که بدن با چه سرعتی متابولیسم (سوخت و ساز) قند را انجام می دهد. هر بی قاعدگی در این رویه می تواند نشانگر دیابت حاملگی باشد.

غربالگری سرم خون مادر

به طور معمول این تست انجام نمی شود. این آزمایش برای کشف نقایص تولد انجام می گیرد تا موارد زیر در سرم خون مادر بررسی شود.

الف) تست آلفا فیتوپروتئین

(AFP ) این ماده به طور معمول در کبد جنین تولید می شود.افزایش میزان آن ممکن است بدلیل نقص در نخاع باشد در حالی که کاهش آن نشانگان داون را نشان می دهد.
بالا بودن بیش از اندازه‌ی AFP در افراد باردار نیز می‌تواند نشانه‌ای از وجود نقص سیستم عصبی در جنین باشد. با این حال، شایع‌ترین دلیل بالا بودن میزان AFP در نتیجه ی حاصل از آزمون غربالگری افراد باردار، تخمین اشتباه سن بارداری است. سطح AFP در مراحل مختلف دوران بارداری بسیار متفاوت است. در صورتی که سن بارداری کمتر یا بیشتر تخمین زده شود، نتیجه‌ی آزمون معتبر نخواهد بود.
در افراد بارداری که میزان AFP آن ها پایین است، این احتمال وجود دارد که جنین دارای اختلالات کروموزومی از قبیل سندرم داون یا سندرم ادواردز باشد.
داشتن جنین‌های دو یا سه قلو نیز می‌تواند دلیلی برای غیر طبیعی بودن میزان AFP سرم خون مادر باشد. یکی دیگر از علت‌های غیر عادی بودن میزان AFP از دست رفتن جنین است.
بر اساس گزارش انجمن بارداری آمریکا از هر 1000 آزمایش AFP که انجام می‌شود، 25 تا 50 نتیجه غیر طبیعی و دور از حد انتظار است. با این حال تنها یک از 16 و یک از 33 مورد از نتایج غیر طبیعی حاصل شده، به طور قطع حاکی از وجود نقص در جنین هستند.
نتیجه‌ی غیر طبیعی آزمایش لزوما به معنای وجود نقص در جنین نیست و تنها به این معناست که آزمایشات بیشتری باید انجام شوند. ممکن است پزشک تکرار آزمایشAFP و به دنبال آن انجام سونوگرافی را تجویز کند.

ب) آزمایشHCG 

گنادوتروپین جنین انسانی از جفت ترشح می شود. سطح خونی HCG در 14 هفته اول حاملگی افزایش می یابد. میزان بالا (بیش از انتظار) هورمون HCG برای هفته‌های بارداری می تواند نشانگر محاسبه غلط زمان لقاح جنین، یک قلو یا حتی چندقلو بودن جنین باشد.
همچنین احتمال دارد، میزان پایین (کمتر از انتظار) هورمون HCG برای هفته‌های بارداری، نشانگر محاسبه غلط سن بارداری، بارداری خارج رحمی یا امکان سقط‌ جنین باشد. اما گاهی ممکن است، بااینکه بارداری کامل سالم است میزان هورمون HCG کم باشد. اگر سطح HCG خیلی بالا باشد ممکن است علا مت نشانگان داون ( سندروم داون یا نشانگان داون اختلالی کروموزومی است و زمانی اتفاق می‌افتد که اشکالی در تقسیم سلولی، باعث به‌وجود آمدن یک کروموزم 21 اضافی می‌شود) نیزباشد.

ج) استریول

این ماده به وسیله جفت تولید می شود. سطح آن اولین بار در هفته نهم حاملگی قابل اندازه گیری است. کاهش سطح آن می تواند علامت نشانگان داون باشد.

د) مهارکننده( اینهیبین-آ)

یک آزمایش غربالگری جدید یک پروتئین را که جنین و جفت تولید می کنند، اندازه گیری می کند. در دوران حاملگی، مکان اصلی ترشح inhibin بجای جسم زرد(corpus luteum)، جفت است و مقدار بیو راکتیو و ایمونو راکتیو آن به شکلی قابل توجهی بالاتر از زنان غیر باردار می باشد. یکی امتیازات عملی بکار گیری inhibin-A بعنوان مارکر اسکرینیگ یا غربالگری، تغییر جزئی آن در حین هفته های 15 تا 18 حاملگی در بارداری های طبیعی می باشد؛ بنابرین در مواردی که امکان دقیق تخمین زمان بارداری وجود ندارد، نتایج آزمایش inhibin-A در محاسبه خطر اختلال ژنتیکی دقت بیشتری خواهد داشت ولی در حالی که با مارکری مثل unconjugated estriol که تیتر آن بسرعت در طول حاملگی تغییر میکند این چنین نیست.اگر سطح آن به طور غیر طبیعی بالا برود، علامت، نشانگان داون است.

و) آمنیوسنتز

اگر نتیجه بررسی سرم غیرطبیعی باشد یا اگر عوامل خطر( مثلا کاهش حرکات جنین …) وجود داشته باشد، آمنیوسنتز انجام می گیرد.

بعد از انجام آزمایش شما ممکن است دل‌درد خفیف داشته باشید. شما نباید تا چند ساعت بعد از انجام آزمایش فعالیت شدید داشته باشید. همچنین نباید رابطه جنسی داشته باشید و در روز بعد از آزمایش می‌توانید فعالیت‌های طبیعی خود را انجام دهید، مگر اینکه پزشک شما را منع کرده باشد.

عوارض احتمالی  آمنیوسنتز

لک بینی

اگر بعد از انجام آمنیوسنتز  دچار لکه بینی شدید، نگران نباشید ممکن است یک تا دو روز ادامه داشته باشد. اما این موضوع را با پزشک خون در میان بگذارید.

عفونت

گاهی اگر آمنیوسنتز در شرایط استریل رعایت نشود و یا مادر برخی مسائل را رعایت نکند ، ممکن است کورویوآمنیونیت( عفونت کیسه آب) رخ بدهد.

خونریزی از جفت

از عوارض نادر آمنیوسنتز می‌باشد.

نشت مایع آمنیوتیک

چکیدن زیاد و مداوم مایع آمنیوتیک می‌تواند خطرناک باشد و در این صورت حتماً با پزشک خود تماس بگیرید. اما در 1 تا 2 درصد از بیماران، چکیدن به میزان 1 تا 2 قاشق چای‌خوری از طریق واژن، به وجود می‌آید؛ که در اکثریت موارد غشای پرده در عرض 48 ساعت بسته می‌شود و این چکیدن متوقف می‌شود و بارداری به حالت عادی خود بازمی‌گردد.

 آسیب‌دیدگی جنین

آزمایش آمنیوسنتز به همراه سونوگرافی صورت می‌گیرد. از طریق سونوگرافی محل قرارگیری جفت، جنین و کیسه آمنیوتیک مشخص می‌گردد و سپس سرنگ آمنیوسنتز وارد کیسه آمنیوتیک می‌شود. به دلیل همکاری سونوگرافی در این آزمایش، آسیب دیدن جنین بسیار نادر است. اما در مواردی ، آسیب به جفت و جنین دیده‌شده است . در موارد نادری جنین ممکن است در طول آزمایش با سوزن برخورد کند. پزشک شما باید سوزن را در منطقه بی‌خطر فرو ببرد. بیشتر جنین‌ها به‌صورت شناور و دور از سوزن قرار می‌گیرند.

 سقط ‌جنین

آزمایش آمنیوسنتز حدود یک درصد خطر سقط را به همراه دارد. در این آزمایش باید مزایای آن را سنجیده و انجام آن بر مبنای خطرات، صورت پذیرد. مثلاً ممکن است مادری که بالای 40 سال دارد و سابقه نازایی داشته است؛ حاضر به انجام هیچ‌گونه آزمایشی که خطر سقط‌جنین را افزایش می‌دهد نباشد، حتی اگر قرار باشد فرزندش با ناهنجاری‌های کروموزومی به دنیا بیاید.

هـ) مایع آمنیوتیک

آب دور جنین یا همان مایع آمنیوتیک یکی از نگرانی های دیگر دوران بارداری مخصوصا در ماه های آخر بارداری است. زیرا مقدار مایع و کم و زیاد شدن مایع آمنیوتیک یا آمنیون در تعیین زمان زایمان و رشد جنین مورد بررسی قرار می گیرد (مایعی که جنین را در برگرفته)، بررسی می شود . در ضمن جنس جنین نیز به این وسیله مشخص می شود.

جنین به طور منظم مایع آمنیوتیک را می بلعد و از بدن او به صورت ادرار خارج می شود.
اگر در هفته 18 بارداری بیشترین مقدار مایع آمنیوتیک از ادرار جنین تولید میشه، بنابراین اگر مایع آمنیوتیک جنین خیلی کم شد، ممکن است ناشی از اختلالات کلیوی جنین باشد.
همچنین اگر در اواخر بارداری، زمانی که مایع آمنیوتیک جنین زیاد باشد، باید دستگاه گوارش و تنفس جنین مورد بررسی قرار بگیرید.

اثرات مایع آمنیوتیک بر جنین

• شایع ترین علت پایین بودن مقدار مایع آمنیوتیک پاره شدن کیسه آب است

•  بارداری بیش از 42 هفته

• مشکلات جفت( نارسایی جفتی)

• تاثیر داروهایی که مصرف می کنید.

• مشکل ژنتیکی در رشد کلیه

• اگر یکی از دوقلوهای یکسان به خوبی رشد نکرده باشد.

آزمایش های ضروری سه ماه سوم بارداری 

در این دوره بیشتر آزمایش ها انجام شده است. با این وجود بررسی های دیگری برای اطمینان از سلامت کلی جنین و زایمان صورت می گیرد.

استرپتوکک گروه ب

استرپتوکوک گروه (B) (GBS) نوعی باکتری است که در قسمت تحتانی ناحیه آلت تناسلی 25 درصد از زنان وجود دارد. عفونت استرپتوکوک گروه B قبل از بارداری هیچ مشکلی برای فرد ایجاد نمی‌کند اما در صورتی که فرد باردار شود این باکتری می‌تواند موجب مشکلات خطرناکی شود. GBS می‌تواند موجب کوریوآمینوئیت (عفونت شدید بافتهای جفتی) و عفونت بعد از زایمان شود. عفونت مجرای ادراری که ناشی از GBS است می‌تواند باعث زایمان زودرس، سپسیس (عفونت شدید) و التهاب لگنچه و کلیه( پیلونفریت) شود.

هپاتیت ب

اگر جواب آزمایش شما برای ابتلا به هپاتیت ب مثبت باشد، کمی بعد از تولد، کودک واکسنی در مقابل این بیماری دریافت می کند.

افاسمان( کشیدگی) گردن رحم

نزدیک زمان زایمان هم پزشک باید معایناتی انجام دهد. بدنبال این بررسی پزشک متوجه می شود که جنین به چه مقدار در لگن پائین آمده است و گردن رحم تا چه اندازه شروع به کشیده شدن کرده است. این اندازه گیری ها به تخمین پیشرفت زایمان کمک می کند. ممکن است حتی بررسی جنین نیز لازم باشد.

تست بدون استرس

در NST یا تست بدون استرس میزان ضربان قلب جنین، حرکات جنین و فعالیت های رحم در طول سه ماهه سوم بارداری برای تشخیص وجود یا عدم وجود دیسترس جنینی مورد بررسی قرار می گیرد.
NST معمولا زمانی در بارداری درخواست می شود که در زن باردار یکی از عوامل خطر یا علائم مخاطره آمیز مشاهده شود. پره اکلمپسی و حاملگی دوقلویی از عواملی هستند که می توانند منجر به دیسترس جنینی شوند. همچنین NST در مواردی که از موعد زایمان گذشته اما هنوز مادر دچار درد زایمان نشده نیز برای بررسی سلامت جنین انجام می شود.
NST در هر زمانی بعد از هفته 24 یا 26 انجام می شود. البته تست بدون استرس بیشتر در سه ماهه سوم و اواخر بارداری جهت حصول اطمینان از سلامت جنین انجام می شود. NST معمولا همراه با یک تست دیگر به نام بیوفیزیکال پروفایل( BPP) انجام می شود.

آمنیوسنتز

در صورتی که پزشک شما یک آمنیوسنتز ژنتیکی ــ بررسی کروموزوم های جنین ــ انجام بدهد به طور معمول در 15 تا 20 هفتگی اقدام می کند. ممکن است پزشک شما به دلایل دیگری آمنیوسنتز را انجام دهد، مانند کنترل ریه ها در بچه، که در هر زمانی بعداً در دوران بارداری قابل اجراست.
در طول مرحله ی آمنیوسنتز، به پشت بر روی یک میز دراز می کشید. یک پرستار یا دستیار پزشک، شکم شما را با محلول ید تمیز می کند. هنگامی که تصویر جنین و کیسه ی آمنیوتیک بر صفحه ی مانیتور سونوگرافی نمایان شود، دکتر یا تکنسین سونوگرافی سرنگ نازکی را از طریق شکم و رحم وارد کیسه ی آمنیوتیک می کند. پس از آن که آزمایشگر به مقدار کافی از مایع آمنیوتیک بیرون کشید( معمولاً 15 تا 20 سی سی، یا 1 تا 2 قاشق غذاخوری)، سرنگ را بیرون می کشد. روند کار اساساً بیش از یک تا دو دقیقه طول نمی کشد.

پزشک شما ممکن است بنا بر بیماری ها یا شرایط زیر، به انجام یک آمنیوسنتز ژنتیکی توصیه کند.

• سن شما در زمان زایمان 35 سال یا بیشتر باشد، که از یک کشور به کشوری دیگر تفاوت می یابد، و همچنین به تعداد بچه هایی که باردارید، بستگی دارد. مثلاً، اگر دو قلو باردارید، ممکن است پزشک شما در 33 سالگی توصیه ی انجام آمنیوسنتز را بدهد.

• آزمایش سرم مادری آلفا فتو پروتئین شما بالا باشد.

• نتایج غیر طبیعی از آزمایش منگولیسم داشته باشید.

• بررسی سونوگرافی شما غیر طبیعی باشد، مثلاً به رشد ضعیف جنین اشاره شده یا مشکوک به ناهنجاری های ساختاری بوده باشد.

• فرزند قبلی شما یا بارداری قبلی شما با ناهنجاری های کروموزومی همراه باشد.

• در معرض خطر داشتن فرزندی با بیماری ژنتیکی خاصی باشید.

• شما و همسرتان نگران هستید و مایلید طبیعی بودن کروموزوم ها برایتان محرز شود.

پزشک به دلایل دیگری نیز آمنیوسنتز را انجام می دهد، که شامل موارد زیر است.

درد زودرس زایمان

 وجود عفونت در مایع آمنیوتیک، باعث درد زودرس زایمان می شود. پزشک شما می تواند برای بررسی چنین عفونتی، مایع را به آزمایشگاه بفرستد. در صورتی که عفونت وجود داشته باشد، ممکن است دکترتان مایل باشد برای به حداقل رساندن آسیب به شما و بچه، بچه را فوراً به دنیا بیاورد.

سایر عفونت ها

ممکن است بعضی از بیماران متوجه شوند در معرض خطر عفونت هایی مانند توکسوپلاسماز، CMV( سیتومگالوویروس)، یا پاروویروس هستند. مایع آمنیوتیک می تواند برای وجود هر یک از چنین مشکلاتی در بیماران در معرض خطر، آزمایش شود.

حساس شدن ارهاش

گاهی اوقات بیمارانی که حساسیت ارهاش دارند، با آزمایشی تحت عنوان دلتا OD-450، آزمایش می شوند که در آن مایع آمنیوتیک از نظر فروپاشی گلبول های قرمز خون جنین، بررسی می شود.

بررسی تکامل ریه

گاهی لازم است دکتر برای به دنیا آوردن بچه بداند ریه های او به اندازه ی کافی کامل شده یا نه. آزمایش های معینی برروی مایع آمنیوتیک، می توان تکامل ریه ها را تشخیص دهد.

یگانه زواره