دیابت بارداری و راه های درمان آن

به طور کلی دیابت یک نوع بیماری مزمن بوده که بدن قادر به استفاده و ذخیره گلوکز( نوعی قند بوده که اگر در خون جمع شود موجب بالا رفتن قند خون خواهد شد) نمی باشد.

دیابت در دو نوع 1 و 2 که جزو حالات اصلی بوده و دیابت بارداری و پیش دیابت تقسم می شود.

دیابت بارداری

به طور معمول لوزالمعده برای کنترل این افزایش به اندازه کافی انسولین تولید می‌کند ولی اگر این اتفاق نیفتد، سطح قند خون افزایش می‌یابد و منجر به دیابت بارداری می‌شود.

افزایش غیر طبیعی قند خون در دوران بارداری سبب بروز عوارضی برای مادر و جنین خواهد شد که پیشگیری و کنترل آن در طی دوران بارداری ضروری می باشد.

بالا بودن سطح قند خون در اوایل دوران بارداری و قبل از هفته سیزدهم بارداری می‌تواند سبب بروز نقص‌های مادرزادی در جنین شود. این مساله می‌تواند احتمال سقط جنین و سایر مشکلات مرتبط با دیابت را افزایش دهد. با توجه به اینکه در بیشتر موارد، مادران باردار تا هفته چهارم ممکن است از بارداری خود اطلاع نداشته باشند، کنترل قند خون پیش از بارداری بسیار اهمیت پیدا می‌کند. کنترل سطح قند خون در دوران بارداری بسیار اهمیت دارد و بهتر است فرد آن را در محدوده ایده‌آل نگه ‌دارد.

به طور کلی انجام معاینات پیش از بارداری می‌تواند نقشی مهم و موثر در بارداری راحت شما و همچنین سلامت جنین داشته باشد. انجام این معاینات این فرصت را به پزشک می‌دهد که بدن شما را برای دوران بارداری آماده کند و احتمال بروز مشکلات را در بارداری به حداقل برساند.

لازم به ذکر است که زنان مبتلا به دیابت برای باردار شدن نیاز به مراقبت‌های خاص پزشکی دارند، زیرا علاوه بر سایر تغییراتی که بارداری در بدن زنان ایجاد می‌کند، می‌تواند بر سطح قند خون و داروهای دیابت نیز اثرگذار باشد.

در اکثر مادران باردار دیابت بارداری بدون علمت می باشد. به همین دلیل است که در تمام زنان حامله بین هفته های 24 و 28 قند خون اندازه گیری می شود. این کار معمولا در یک یا دو مرحله و با استفاده از محلول های قندی با غلظت های طبق نظر پزشک انجام می شود.

در بعضی از مواقع دیابت باردای ممکن است همراه با افزایش شدید قندخون و علامتدار باشد که دراینصورت مادر نسبت به شرایط معمول بیشتر تشنه، گرسنه و دچار تکرر ادرار می شود که این ها علائم شایعی در زمان حاملگی هستند و الزاما نشان دهنده دیابت بارداری نیستند. لازم به ذکر است در صورت تشدید باید حتما به پزشک مراجعه شود.

دیابت بارداری خطر ابتلا به مسمومیت بارداری( پره اکلامپسی)، افسردگی و عمل سزارین را در مادر افزایش می دهد. همچنین همچنین این نوزادان نسبت به سایر نوزادان بیشتر در معرض خطر چاقی بیش از حد( ماکروزومی)، افت قند خون و زردی می باشند. دیابت بارداری در صورت درمان نشدن می‌تواند موجب مرگ داخل رحمی جنین شود.

عوارض دیابت بارداری برای مادر و جنین

عوارضی که برای مادر در دیابت بارداری ممکن است پیش آید: بالا رفتن فشارخون (مسمومیت حاملگی یا پره اکلامپسی)، پاره شدن ناگهانی کیسه آب، زایمان زودرس و عفونت های ادراری در نیمه دوم بارداری

عوارضی که برای جنین در دیابت بارداری ممکن است پیش آید: رشد زیاد از حد جنین (ماکروزومی)، سخت شدن زایمان به علت درشتی جنین، افت قندخون یا کلسیم نوزاد 

عوامل موثر در دیابت بارداری

سن بالا( حدودا بیش از 25 سال)

اضافه وزن قبل از بارداری

قرار داشتن میزان قند خون درفاز پیش دیابت قبل از بارداری

سندروم تخمدان پلی کیستیک

سابقه دیابت بارداری، فشار خون و کلسترول بالا

تولد نوزاد با وزن 4 کیلو گرم و یا بیشتر

سابقه سقط جنین

شیردهی مادران مبتلا به دیابت بارداری به نوزاد خود

لازم به ذکر است در بعضی از مواقع شیردهی برای مادرانی که دیابت بارداری دارند کمی مشکل است. زیرا تولید زیاد شیر معمولا پس از سه یا چهار روز اتفاق می‌افتد، اما در صورت ابتلا به دیابت بارداری سینه‌های مادر کمی دیرتر شروع به تولید شیر می کند. 

در برخی از مادران به دلیل داشتن شاخص توده بدنی بالا در پیش از بارداری، نیاز به درمان با انسولین برای دیابت بارداری و سابقه زایمان سزارین نیز احتمال تولید دیرتر شیر در سینه‌ها را افزایش می‌دهد.

به طور کلی بهتر بوده مادر تحت نظر پزشک به نوزاد خود شیر بدهد زیرا شیر مادر بهترین تغذیه نوزاد بوده و به نفع خود مادر نیز می باشد. 

مزایای شیردهی برای نوزاد در صورت ابتلای دیابت بارداری مادر

تنظیم سطح قند خون نوزاد: در بعضی از مواقع دیابت بارداری سبب می‌شود نوزاد پس از تولد، قند خون پایینی در اثر افت قند خون داشته باشد. در این صورت شیر مادر با فراهم کردن گلوکزی که به راحتی جذب می‌شود، به افزایش سطح قند خون او کمک می‌کند.

درمان بیماری زردی یا یرقان در نوزاد: آغوز، شیری زرد رنگ است که سینه مادر در چند روز اول پس از زایمان تولید می‌کند. که این ماده به رشد و کامل شدن دستگاه گوارش کودک کمک می‌کند و هضم آن برای نوزاد آسان می باشد. تغذیه با آغوز و ادامه تعداد دفعات شیردهی منظم می‌تواند در رفع زردی نوزاد موثر باشد، زیرا به بدن کودک شما کمک می‌کند تا بیلی‌روبین اضافی را با سرعت بیشتری دفع کند. بیلی‌روبین، رنگ‌دانه‌ای در خون نوزاد بوده که می‌تواند باعث زرد شدن پوست او شود. البته این احتمال وجود دارد که زردی یا یرقان در نوزادان مادرانی که دیابت بارداری داشته‌اند شایع‌تر باشد.

کاهش خطر ابتلا به دیابت بارداری نوع دو در نوزاد: ممکن است نوزاد مادران دیابتی ریسک بالاتری برای ابتلا به دیابت نوع دو در سن‌های بالاتر داشته باشد که شیردهی می تواند این خطر را کاهش می‌دهد. به‌طورکلی تغذیه با شیر مادر می‌تواند خطر ابتلای کودک به اضافه وزن را کاهش دهد که یک عامل خطر دیگر در ابتلا به دیابت نوع دو در سن‌های بالاتر است.

تشخیص دیابت بارداری و علت های آن

همانطور که می دانید در دوران بارداری، جفت که جنین را به خون شما متصل کرده است، هورمون‌های مختلفی را تولید می‌کند که موجب کاهش عملکرد انسولین در سلول‌های مادر باردار می‌شود و در نتیجه قند خون را افزایش می‌دهد.

جفت، با رشد جنین هورمون‌های ضدانسولین بیشتری تولید کرده و موجب افزایش سطح قند در خون می شود. مادرانی که احتمال ابتلا به دیابت بارداری در آن ها بالاست، در اوایل دوران بارداری برای تشخیص دیابت بارداری، غربالگری می‌شوند.

انجام اقدامات لازم برای نگهداری قند خون خود در محدوده طبیعی در دوران بارداری به کنترل بیماری دیابت بارداری مادر کمک بسزایی خواهد کرد که این اقدامات عبارتند از

برنامه غذایی مناسب مادر تحت نظر کارشناس تغذیه

ورزش های مخصوص درصورت عدم وجود محدودیت

در صورت لزوم و تشخیص پزشک، استفاده از انسولین یا داروهای خوراکی مانند متفورمین در موارد خفیف و هفته های انتهایی بارداری

اندازه گیری مرتب قندخون توسط گلوکومتر و ثبت آن در جداول مناسب برای خودپایشی و ارایه به پزشک معالج

آزمایش غربالگری دیابت بارداری

آزمایش غربالگری دیابت یا غربالگری دیابت معمولا بین هفته بیست و چهارم  و هفته بیست هشتم بارداری انجام می شود.

آزمایش چالش گلوکز مانند هر آزمایش غربالگری دیگری به تشخیص بیماری منجر نمی‌شود، بلکه برای شناسایی هرچه بیشتر زنانی طراحی شده که ممکن است به دلیل مشکلاتی نیاز به آزمایش‌های بیشتر داشته باشند، بنابراین نتیجۀ مثبت این آزمایش به این معنا نیست که فرد به دیابت بارداری مبتلاست.

اگر پاسخ آزمایش غربالگری مثبت باشد، در این صورت لازم است آزمایش تحمل گلوکز دهانی یا O-GTT انجام شود که آزمایشی طولانی‌ و مطمعن تر می باشد.

 در انجام آزمایش چالش گلوکز، ابتدا مادر باردار باید یک نوشیدنی خیلی شیرین بنوشد، سپس قند خون، یک ساعت بعد اندازه‌گیری می شود.  اگر نتایج آزمایش طبیعی باشد، اما پزشک احتمال ابتلا به دیابت بارداری را بالا بداند، به منظور پیگیری، طی بارداری دوباره آزمایش تکرار خواهد شد، اما اگر نتایج به دست‌آمده در آزمایش چالش گلوکز بالاتر از 130 تا 140 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، برای تشخیص قطعی دیابت بارداری، پزشک آزمایش تحمل گلوکز سه ساعته یا دو ساعته تجویز خواهد کرد.

از آنجا که آزمایش چالش گلوکز، فقط احتمال ابتلا به دیابت بارداری را نشان می‌دهد و برای تشخیص قطعی نیاز به آزمایش تحمل گلوکز نیز است، در برخی موارد، پزشکان از ابتدا آزمایش تحمل گلوکز را تجویز می‌کنند.

در آزمایش تحمل گلوکز مادر باردار باید حداقل هشت ساعت ناشتا باشد. معمولا از مادر خواسته می‌شود که شب قبل از آزمایش دیروقت شام میل کند و بعد از آن ممکن است گفته شود از خوردن و نوشیدن هر چیز به جز مقدار کمی آب خودداری کند، در نتیجه بهتر است صبح روز بعد، پیش از هر کاری این آزمایش انجام شود. در روز آزمایش ابتدا یک نمونه خون برای اندازه‌گیری قند خون ناشتا گرفته می‌شود و پس از آن محلولی حاوی 100 گرم گلوکز خوراکی به فرد داده می‌شود.

در این زمان طی سه ساعت، سه نمونه خون به صورت هر ساعت یک بار، از بازو گرفته می‌شود تا خون مورد آزمایش قرار گیرد. از آنجا که این آزمایش سه ساعت به طول می‌انجامد.

بعد از اعلام نتیجه آزمایش، درصورتیکه حداقل دو مورد از مقادیر اندازه‌ گیری‌ شده بیشتر از مقدار استاندارد باشد، پزشک تشخیص قطعی دیابت بارداری می‌دهد.

رعایت بهداشت برای مادران مبتلا به دیابت بارداری در هنگام شیردهی

به طور کلی بدن افرادی که دچار دیابت هستند، به تمام عفونت‌ها حساس است. مخصوصا قارچ‌ها که می‌تواند واژن و نوک سینه مادر شیرده را هم مبتلا کند. امکان دارد بعضی از مادران در معرض خطر ابتلا به عفونت پستان باشند، بنابراین باید مادران در طول دوران شیردهی قند خونشان را کنترل و بررسی کنند.

لازم به ذکر است قند خون بالا، احتمال ابتلا به این عفونت ها را افزایش می‌دهد. همچنین بهتر بوده مادران پستان‌ها را هر بار بعد از تغذیه با آب تمیز بشویند و خشک کنند.

طب سنتی و مواد طبیعی برای درمان دیابت بارداری

آب: همانطور که می دانید آب یک عنصر حیاتی برای زندگی بوده و برای مادران باردار بسیار حائز اهمیت است.

لازم به ذکر است بدانید کاهش مصرف آب باعث افزایش غلظت قند در خون مادر باردار می شود. مادران باردار با نوشیدن آب کافی می توانند به راحتی دیابت حاملگی را تحت کنترل داشته باشند.

خربزه تلخ: به طور کلی خربزه تلخ غنی از مواد مغذی بوده و خواص ضد دیابتی دارد.

مواد شیمیایی گیاهی یا فیتونوتراینت موجود در آن شبیه به انسولین عمل می کنند و در کاهش سطح قند خون مفید هستند.

مادران مبتلا به دیابت بارداری می توانند خربزه تلخ را کاهش دهنده طبیعی و بدون عوارض قند خون مصرف کنند.

جو: جو دارای فیبر محلول بوده که باعث کند شدن فرآیند هضم و جذب کربوهیدرات ها می شود. لازم به ذکر است سایر غلات کامل هم می توانند تاثیر مشابهی داشته باشند.

سیر: سیر در بهبود گردش خون و تنظیم قند خون بسیار مفید است. مادران باردار می توانند با مصرف روزانه دو عدد حپه سیر از دیابت حاملگی رهایی یابند.

روغن زیتون: روغن زیتون سرشار از چربی های سالم است که باعث افزایش مقاومت به انسولین نمی شود. همچنین دارای خواص ضد التهابی است. طبق توصیه های طب سنتی مادران باردار می توانند روغن زیتون را به غذای روزانه خود اضافه کنند تا قند خون خود را کنترل کنند.

قره قات و خار مریم: برای درمان دیابت بارداری در طب سنتی توصیه شده و سبب کاهش میزان قند خون می شود.

طب سوزنی: یکی دیگر از روش های طب سنتی برای کنترل قند خون، طب سنتی چینی است. طب سوزنی روی کنترل ادرار، میزان تشنگی، سطح انسولین و تعادل در میزان آزاد سازی هورمون ها تاثیراتی می گذارد که در نهایت در درمان دیابت بارداری موثر باشد. همچنین با رفع استرس و اصلاح جریان انرژی به ارتقاء سلامت مادر باردار کمک می کند.

یگانه زواره